Wielu rodziców nieświadomie wyręcza swoje dzieci w wykonywaniu różnych czynności. Podczas ubierania, jedzenia, sprzątania… Pewne czynności wykonujemy automatycznie, nie zastanawiając się jakie ten automat będzie miał konsekwencje dla rozwoju naszego dziecka.
Gdy dziecko uczy się samo ubierać, sprzątać po sobie czy decydować, w co się pobawi, dzieje się coś znacznie więcej niż tylko nabywanie praktycznych umiejętności. Dziecko buduje poczucie sprawczości, pewność siebie, odwagę do podejmowania prób. Uczy się radzenia sobie z porażkami, planowania, rozumienia konsekwencji. A to wszystko przekłada się na jego rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy.
Czym jest samodzielność w wieku przedszkolnym?
Samodzielność w wieku przedszkolnym to coś więcej niż tylko „umie się ubrać” czy „zje bez pomocy”. To cały zestaw umiejętności i postaw, które pozwalają dziecku stopniowo przejmować odpowiedzialność za siebie – na poziomie adekwatnym do wieku i możliwości. Nie chodzi więc o to, by przedszkolak był „małym dorosłym”, tylko o to, by uczył się działać niezależnie – próbować, popełniać błędy i wracać do działania z większą pewnością siebie.
Co ważne, samodzielność w wieku przedszkolnym nie oznacza, że dziecko musi wykonywać wszystkie czynności bezbłędnie. Źle ubrana bluzka, rozlany kompot czy zapomniana w przedszkolu zabawka – proces uczenia się przez dziecko polega na doświadczaniu, próbowaniu, poprawianiu się.
Dlaczego warto pozwolić dziecku na samodzielność?
Pozwalanie dziecku na samodzielność to nie „odpuszczanie obowiązków rodzicielskich”, wręcz przeciwnie. To świadome budowanie fundamentów jego rozwoju. Kiedy dziecko dostaje przestrzeń, by samodzielnie próbować, doświadczać, podejmować decyzje – i czasem popełniać błędy – zyskuje znacznie więcej niż tylko praktyczne umiejętności. Zyskuje poczucie sprawczości, które jest jednym jedno z najważniejszych narzędzi, jakie możemy dać mu na przyszłość.
Dziecko, które od najmłodszych lat słyszy: „spróbuj sam”, „dasz radę”, „zobacz, jak ci świetnie poszło”, zaczyna wierzyć, że potrafi. A kiedy wierzy, że potrafi – chce próbować dalej. To bezpośrednio przekłada się na rozwój takich cech jak:
- pewność siebie,
- wytrwałość,
- gotowość do podejmowania nowych wyzwań,
- umiejętność rozwiązywania problemów,
- odpowiedzialność za siebie i swoje decyzje.
Samodzielność buduje też naturalną motywację wewnętrzną. Dziecko zaczyna robić coś nie dlatego, że mu każemy, tylko dlatego, że chce, czuje, że umie, że może. I to ogromna różnica, która będzie procentować przez całe życie – w szkole, w pracy, w relacjach z innymi.
Jak przedszkole wspiera niezależność dzieci w codziennych sytuacjach?
Przedszkole jest doskonałą przestrzenią do rozwijania samodzielności i niezależności dziecka. To właśnie w tych małych momentach – przy zakładaniu kapci, nalewaniu zupy, pakowaniu plecaka czy sprzątaniu po zabawie dziecko uczy się działać na własną rękę i… odkrywa, że potrafi więcej, niż mu się wydawało.
W przedszkolu wszystko jest zorganizowane tak, aby dziecko mogło spróbować „samo” (oczywiście przy odpowiednim wsparciu dorosłych). Szafki, wieszaki, stoliki, przybory – są dostępne na wysokości dziecka, a nauczyciele zachęcają do tego, by dziecko samo wykonywało poszczególne czynności. Te pozornie drobne i nic nieznaczące czynności budują codzienną zaradność i wiarę we własne możliwości.